κόσμοι

Άρχοντες των δωρικών πολιτευμάτων της αρχαίας Κρήτης, δεύτεροι στην τάξη μετά τους βασιλείς. Ήταν δέκα, εκλέγονταν σε ετήσια βάση μόνο από ορισμένα γένη και αποτελούσαν συμβούλιο. Είχαν την ανώτατη εξουσία τόσο σε καιρό πολέμου όσο και σε περίοδο ειρήνης, ενώ ο δήμος περιοριζόταν στο να δίνει ή όχι τη συγκατάθεσή του στις αποφάσεις τους. Ορισμένοι μελετητές τους παραλληλίζουν με τους Σπαρτιάτες εφόρους, οι οποίοι όμως εκλέγονταν από όλα τα γένη και είχαν πιο περιορισμένη εξουσία. Αρχηγός των κ. ήταν ο πρωτόκοσμος, η κεφαλή του οποίου απεικονιζόταν σε νομίσματα της εποχής. Αν και φαίνεται ότι δεν μπορούσαν να υποστούν δικαστική δίωξη, πολλές φορές οι συνάρχοντες ή τα ισχυρά γένη είχαν τη δυνατότητα να αφαιρέσουν την εξουσία κάποιου από αυτούς, ακόμη και να διαλύσουν ολόκληρο το συμβούλιο· η κατάσταση που επακολουθούσε ονομαζόταν ακοσμία. Για να προλάβουν ενδεχόμενη στάση εναντίον τους, οι κ. προτιμούσαν να παραιτηθούν με τη θέλησή τους από το αξίωμα. Έτσι, ενώ η εξουσία τους ήταν δυναστική, ήδη την περίοδο του Αριστοτέλη άρχισε να παίρνει δημοκρατική χροιά. Αναφέρεται και το αξίωμα του ξένιου κ., με δικαστικά καθήκοντα όμοια με εκείνα του πολέμαρχου στην Αθήνα, που δίκαζε τις διαφορές μεταξύ ξένων ή ξένων και ντόπιων.